معرفی جو و خواص درمانی آن

جو ارقام مختلفی دارد شش ردیفه، چهار ردیفه و دو ردیفه که از نظر خواص و ترکیبات شیمیایی شباهت زیادی به یکدیگر دارند.

نام علمی:

Hordeum vulgare L.، نام فرانسه Orge و نام انگلیسی آن Barley می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، جو و شَعیر نامیده شده است.

تیره گیاه:

گندمیان Gramineae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و یک ساله به ارتفاع حدود 70 سانتی‌متر گاهی موارد بیشتر با ساقه‌ای استوانه‌ای، برگ‌های آن سبز تیره، باریک، دراز و خشن و میوه‌اش به شکل سنبل که دارای سنبله یا سنبله‌های کوچک است و هر سه سنبلک در یک محفظه جای دارند و در هر گره‌ای دو محفظه و در نتیجه به طور کلی در هر ردیف شش گل است در بعضی ارقام هر شش گل تلقیح می‌شود و این ارقام دارای شش ردیف سنبلک می‌باشند این ارقام را جوشش ردیفه می‌نامند. در مواردی که دانه‌های قسمت وسط رشد نمی‌کند و دانه‌های طرفین رشد کامل می‌نمایند خوشه مربع به نظر می‌آید زیرا چهار ردیف دارد این ارقام را جو چهار ردیفه می‌نامند و در مواردی که فقط دو ردیف وسط تلقیح شده و رشد کرده و بقیه ردیف‌ها رشد نکرده این ارقام را جو دو ردیفه می‌نامند.  

طبیعت دانه (جو):

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن سرد و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها خصوصاً کشورهای آمریکایی و آسیایی و در ایران کشت می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در جو:

آب، پروتئین، مواد چرب، هیدرات‌های کربن، خاکستر، کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، تیامین، رایبوفلاوین، نیاسین و ویتامین C در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

دانه (جو) و اندام هوایی آن که کاه نامیده می‌شود.

نحوه مصرف:

دانه‌ی جو را به صورت مالت، پودر، بلغور و یا آرد استفاده می‌کنند و در صنایع غذایی و نوشیدنی‌ها نیز کاربرد دارد. در ضمن دانه‌ی خام جو بیشتر مصرف دامی دارد.

خواص درمانی:

خون‌ساز و مغذی، نرم کننده و ادرارآور، باز کننده برونش‌ها و خلط‌آور، ضد عطش و مؤثر برای بیماری‌های قلبی، بهبود بخش ناراحتی‌های ناشی از بروز حالات التهابی و کاهنده ورم مثانه، ضد اسکوربوت و صفرابر، ضد اسهال‌های ساده و خونی و مفید برای بیماری‌های کبدی، رفع کننده آب آوردگی انساج بدن و تحلیل برنده ورم روده‌ها، ضد عفونی کننده ورم ملتحمه چشم و مقوی قلب، کم کننده شیر مادران و رفع کننده اختلالات هاضمه، پیشگیری کننده از بروز سرطان‌ها و ضد نفس تنگی، تسکین دهنده غلیان صفرا و خون و تقلیل دهنده حدت تب‌های گرم می‌باشد. در ضمن برای بواسیر، نفریت (التهاب کلیه)، نقرس، کمی دفع ادرار، حصبه و دوره نقاهت بیماران نیز مفید است.

تذکر:

زیاده‌روی در مصرف حوانه یا مالت جو برای خانم‌های باردار ممنوع و سبب سقط جنین در آنها می‌شود.

مالت جو

طرز تهیه‌ی مالت جو:

ابتدا جو را خیس می‌کنند تا آب لازم برای جوانه زدن را جذب نماید سپس آن را تحت اثر گرمای معتدل قرار می‌دهند تا اینکه با این عمل یعنی با مداخله آب و گرمای مناسب یک رشته فعل و انفعالات شیمیایی، بیولوژیکی و فیزیک و مکانیکی لازم در آن صورت گیرد. پس از مدتی که جوانه‌ها به قدر کافی سبز شد آنها را در آفتاب خشک کرده و قسمت جوانه‌های سبز شده را از بقیه دانه‌ها جدا می‌کنند. پس از طی فرآیندی عصاره جوانه‌های جو به دست می‌آید که به آن مالت جو می‌گویند. روش تهیه مالت‌های دیگر نیز به همین صورت انجام می‌گیرد.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در مالت جو: آب، انرژی غذایی، کالری، پروتئین، مواد چرب، هیدرات‌های کربن، آهن، تیامین، رایبوفلاوین و نیاسین در آن تشخیص داده شده است.

خواص درمانی:

ضد نفخ، بادشکن، برطرف کننده خونریزی لثه، ضدعفونی کننده روده، نرم کننده سینه و تقویت کننده معده می‌باشد. برای ناراحتی‌های پس از زایمان و ضمناً برای قطع ترشح شیر در مورد مادرانی که طفل آنها پس از تولد از دست رفته باشد و یا به دلایل دیگری لازم باشد شیر آنها قطع شود استفاده می‌کنند.

تذکر:

مصرف مالت جو برای خانم‌های باردار مضر و زیاده‌روی در مصرف آن باعث سقط جنین می‌شود.
منبع مقاله : صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.